Op de avond van 31 oktober, aan de vooravond van de christelijke feestdag Allerheiligen, wordt Halloween gevierd. Halloween is tegenwoordig een feest dat wereldwijd wordt gevierd, vooral bekend uit Amerika, maar ook in Europa wint het snel aan populariteit. Hoewel Halloween tegenwoordig vooral een seculier feest is, kent het diepe historische wortels met zowel Keltische als christelijke invloeden.

De naam “Halloween” werd voor het eerst gebruikt in het 16e-eeuwse Schotland en is een verbastering van All Hallows’ Even, de avond voor Allerheiligen. De oorsprong van het feest gaat echter terug tot rond het begin van de christelijke jaartelling. Kern van het verhaal ligt bij het Keltische feest Samhain. De Kelten in Ierland en Groot-Brittannië vierden dit op 31 oktober, wat hun oudejaarsdag was. Het markeerde het einde van het oogstseizoen en het begin van de winter. Tijdens Samhain staken de Kelten grote vreugdevuren aan en voerden zij rituelen uit, soms met mensenoffers, om het nieuwe jaar te vieren.

Naast het oogstfeest geloofden de Kelten dat op deze dag de grens tussen de wereld van de levenden en de doden dunner was. Hierdoor konden de zielen van overledenen en andere bovennatuurlijke wezens onze wereld betreden. Om deze zielen te eren werden feestmalen georganiseerd, waarbij plekken aan tafel vrij werden gehouden voor de overledenen. Tegelijkertijd konden slechte wezens zoals demonen ook door deze opening komen. Om zich te beschermen, kleedden de mensen zich verkleed of gebruikten maskers, een traditie die tot op de dag van vandaag terugkomt in de Halloweenviering.

Met de komst van christelijke zendelingen in de 9e eeuw vermengde Samhain zich met het christelijke feest Allerheiligen, dat door paus Bonifatius IV in 609 was ingevoerd om alle heiligen te eren. Het werd later verplaatst naar 1 november door paus Gregorius IV. De herdenking van overledenen op Allerzielen, op 2 november, versterkte de connectie van Halloween met de dodenwereld en het “enge” karakter van het feest.

Een ander bekend gebruik is trick-or-treat. De precieze oorsprong hiervan is onduidelijk, maar het lijkt voort te komen uit zowel Keltische als christelijke gebruiken. Tijdens Samhain trokken jongens langs de deuren om hout voor de vreugdevuren te verzamelen, vaak met het ontvangen van eten als beloning. Christenen bakten op de vooravond van Allerheiligen en Allerzielen zogenaamde zielenkoeken, die kinderen en armen langs de deuren gingen ophalen. Elke koek symboliseerde een ziel die werd bevrijd uit het vagevuur en naar de hemel ging.

Halloween verspreidde zich pas zo’n 150 jaar geleden naar de Verenigde Staten en Canada, met de grote migratie van Ierse en Schotse immigranten in de 19e eeuw. Aanvankelijk bleef het feest beperkt tot de immigrantengemeenschappen, maar in de loop van de vroege 20e eeuw werd Halloween steeds populairder in alle lagen van de bevolking. Het uithollen van pompoenen voor Halloween is een Amerikaanse variant van een Keltische traditie waarin rapen werden uitgehold, maar pompoenen bleken beter geschikt. Door de invloed van de Amerikaanse cultuur viert men Halloween nu wereldwijd, van Europa tot Zuid-Amerika en Azië. Het feest vertoont ook overeenkomsten met het Mexicaanse Día de los Muertos, de Dag van de Doden, die op 1 november wordt gevierd.

Vandaag de dag is Halloween vooral een feest van verkleedpartijen, pompoenen, snoep en griezelige versieringen. Toch gaat het feest terug op eeuwenoude rituelen die de overgang tussen de seizoenen markeerden, de doden eerden en mensen beschermden tegen kwaad. Halloween laat zien hoe tradities zich ontwikkelen en verspreiden, en hoe oude gebruiken een moderne, feestelijke vorm kunnen krijgen.

Meer over Halloween (video’s)

• Halloween, Allerheiligen en Allerzielen (video) Uitleg over ontstaan en betekenis door pastoor Andy Penne
• Wat is Halloween? Korte animatie met introductie
• Halloween: breng licht in het duister! Reformatorische kijk op Halloween
• Wat vieren we met Halloween? Klokhuisaflevering over Halloween

Werkvormen en opdrachten

🕰️ 1. Historische tijdlijn maken

Doel: Leerlingen begrijpen de historische ontwikkeling van Halloween en kunnen belangrijke gebeurtenissen chronologisch ordenen. Opdracht: Laat leerlingen een tijdlijn maken van Halloween, van Samhain tot de huidige viering wereldwijd. Minimaal vijf belangrijke gebeurtenissen of veranderingen.

👻2. Halloween en Día de los Muertos

Doel: Leerlingen begrijpen culturele verschillen en overeenkomsten in de viering van de dood en tradities. Opdracht: Laat leerlingen Halloween met Día de los Muertos in Mexico vergelijken en een korte presentatie maken van  overeenkomsten en verschillen.

🎃 3. Symbolen en betekenissen

Doel: Leerlingen leren de oorsprong en betekenis van typische Halloween-symbolen kennen. Opdracht: Laat leerlingen een overzicht maken van vijf tot acht symbolen (bijvoorbeeld pompoen, heks, geest, vleermuis) en uitleggen waar ze vandaan komen en wat ze symboliseren.