Terugblikken & vooruitkijken: ‘Uitkijken naar de studiedag en het inspiratieboek’

Tot slot van 2024 blikken we met enkele leden terug en vooruit. Hoe was hun afgelopen jaar? En wat verwachten ze van het aankomende jaar? Marion van Ham en Kevin Reuter bespreken hoe 2024 was en wat ze wensen dat 2025 wordt.

Marion is senior communicatieadviseur. Onlangs studeerde ze af bij de universiteit van Tilburg. Marion is naast haar werk in communicatie docent levensbeschouwing bij Christelijk Lyceum Zandvliet in Den Haag. Dit najaar werd Marion lid van het bestuur van de VDLG.

Kevin is docent LEF en WO bij het dr Knippenberg College in Helmond. Hij is daarnaast al ruim drie jaar actief betrokken bij de vereniging. Eerst als lid van de studiedagcommissie, daarna als bestuurslid. Kevin vervult daar de rol van penningmeester. 

Belangrijk in 2024
Kevin denkt vooral aan belangrijke stappen voor ons vak: ‘Dat er gesprekken zijn geweest met SLO vind ik wel een stap. We hebben een vakdidactisch meesterschapsteam. We kunnen Dudoc-Alfa gaan doen. Dat betekent dat je als docent vakdidactisch promotieonderzoek kunt gaan doen. Dat vind ik een belangrijke ontwikkeling grote stap. Het is weliswaar van vorig jaar, maar ook de vakcode voor het vak Levensbeschouwing en Religie is goed om te noemen. Dat vind ik echt hele grote dingen die te weinig zijn gevierd.’

Marion vindt het een lastige vraag, net gediplomeerd en gestart als leraar: ‘Ik kan niet zo nieuwe ontwikkelingen noemen, omdat ik pas in het vak zit. Voor mij is het meer persoonlijk en gaat het over school. Voor mij was het een eye opener om aan zoveel verschillende klassen les te geven en de verschillende dynamieken te zien.’

Eigen ontwikkeling
Kevin: ‘Ik heb iedere twee weken een andere gedachte in mijn hoofd zitten. Misschien is dat wel mijn levensles van dit jaar. Dat je als mens mag blijven veranderen. Een leven lang in beweging. Ik ben vorige week met de leerlingen naar de kerk geweest. Het is een van de excursies die we jaarlijks doen. In de kerk stonden van die kleine gebeden die je kon pakken. Ik ben geen mega kerkelijk persoon, maar toch sprak het ‘gebed van een ouder’ me enorm aan. Ik heb dit nu op mijn laptop en  in mijn agenda geplakt. Ik merk in het gesprek over de oorlog dat ik daar telkens weer een ander perspectief in heb. Ik denk dat ik mezelf dat als inzicht zou willen gunnen. Dat ik mijn mening nooit voltooid hoef te hebben.’

Marion: ‘Het afgelopen jaar heb ik voor het eerst voor de klas gestaan. Ik werk al ruim 25 jaar in het marketing-communicatievak en ik had niet kunnen bedenken hoeveel ik nog te leren had. Daarvoor moest ik dus docent worden. Leerlingen houden je voortdurend een spiegel voor. Ze vragen veel van je, ze stellen je op de proef en tegelijkertijd geven ze ook veel terug in hun oprechtheid en onbevangenheid. Wat ik heb geleerd? Rustig blijven ademen, alles op je af laten komen en gewoon doorgaan. Het lesgeven heeft me teruggebracht naar meer in het moment leven. Dat is een geschenk.’

Gesprekken
Wat waren de onderwerpen waar het vaakst over werd gesproken? Marion: ‘Het gesprek ging vooral over de oorlog in Israël en Gaza. In onze school hadden we een project over hoop. De school neemt daarin een neutrale positie in. Elke leerling moet zich thuis kunnen voelen op school, ongeacht de conflicten in de wereld. Maar de maatschappij is ook in de school zichtbaar en hoorbaar en voor je het weet willen leerlingen dat ik als docent levensbeschouwing een duidelijke stelling in ga nemen. Ik maak leerlingen dan duidelijk dat het er niet om gaat wat mijn mening is, maar dat zij zelf moeten leren om hun mening te onderbouwen. In mijn lessen zeg ik vaak: je mag alles vinden en elke mening is goed, maar ik moet je wel ter verantwoording kunnen roepen over wat je zegt. Je moet dus goed uitleggen waarom je iets vindt. Met name in de bovenbouw besteed ik daar veel aandacht aan. De vrijheid van meningsuiting kan makkelijk op gespannen voet komen te staan met respect voor de ander. Met name waar het gaat om ongefundeerde meningen.  LHBTQ is bijvoorbeeld ook een  onderwerp dat met regelmaat voorbij komt en sommige leerlingen hebben daar vanuit hun levensbeschouwelijke identiteit een duidelijke mening over. Het is dan zaak om leerlingen te leren dat een overtuiging niet hoeft te leiden tot de veroordeling van een persoon of een groep personen. Verschillende meningen kunnen en moeten ook naast elkaar bestaan. Dat is eigen aan een pluriforme samenleving. Ik vind het positief dat leerlingen zich vrij voelen om zich te uiten in de klas, ook als ze weten dat hun standpunt niet altijd binnen de ‘norm’ valt. Daar kun je er als docent iets mee.’

Kevin: ‘Ik merk ook dat het gesprek vaker over de oorlog gaat. Het laatste nieuws bepaalt hoe hevig zo’n gesprek wordt gevoerd. Uit leerlingtevredenheidsonderzoek in onze school kwam naar voren dat leerlingen behoefte hebben aan gesprekken over nieuws en actualiteit. Toen die resultaten bekend waren, heb ik gewoon eens bij alle klassen het ochtendjournaal van NOS aangezet. Ik zag zevenentwintig leerlingen op het puntje van de stoel zitten gedurende zo’n uitzending. Daarna hebben we het gesprek gevoerd. Een contrast met wanneer ik vroeg naar wie thuis journaal kijkt, toen gingen er maar een paar vingers omhoog. Vooral leerlingen die het van de volwassenen thuis moeten kijken. Ik hoop ze zo allemaal de ervaring te geven wat het hun kan bieden en dat ze om te beginnen zelf, thuis nieuws gaan kijken, voordat we er in de klas het gesprek over voeren.’ 

Inzicht
Elk jaar biedt wel meerdere inzichten. Voor Marion hadden ze vooral te maken met de rol die ‘verbeelding’ heeft in het vak.  ‘Naar aanleiding van mijn thesis, die gaat over ‘de hoop’, heb ik geleerd hoe belangrijk creativiteit is voor het vak levensbeschouwing.   Levensbeschouwing gaat over een toekomst, over iets dat je niet kunt zien en dat je alleen maar kunt bereiken met verbeeldingskracht en  creativiteit.  Voor de examenleerlingen havo/vwo zijn we als sectie dit jaar aan de slag gegaan met ‘The Hero’s Journey’. Elke leerling schrijft een verhaal waarin diegene de hoofdpersoon is. Deze hoofdpersoon blikt terug op de middelbare schooltijd en schrijft een verhaal met een moraal. Wat heeft de leerling geleerd op school? Welke crisis(sen) speelden daarbij een rol. Daarvoor moet een leerling veel beelden in zijn herinnering voorbij laten komen. Verbeelding gaat niet alleen over de toekomst, maar ook over het verleden. Ik merkte dat sommige leerlingen dit echt een uitdaging vonden, tegelijkertijd ontdekten ze ook de rijkdom van hun ervaringen. Waar ‘zitten blijven’ of ‘geschorst worden’ eerst alleen een negatieve ervaring was, werd deze in het verhaal getransformeerd tot een verrijkende ervaring. Een ervaring die je heeft doen groeien als persoon en die je kijk op de wereld veranderd heeft. Dat heeft alles te maken met levensbeschouwing, de manier waarop je het leven beschouwd. In ‘The Hero’s Journey’ wordt dat heel letterlijk gedaan. 

Kevin werkt momenteel aan zijn masterscriptie. ‘In dat onderzoek heb ik ontdekt dat schools leren eigenlijk iets onnatuurlijks is. Ik moet helaas erkennen dat ik bar slecht weet hoe mijn leerlingen ons vak leren. Nu ik met leren expliciet aan de slag wil, heb ik best wat aanpassingen aan mijn eigen manier van lesgeven gedaan. EDI-didactiek helpt me daar bijvoorbeeld bij. Dit EDI-model maakt het leren in een les heel expliciet zichtbaar. Ik heb echt gevoel dat ik het leren van leerlingen veel beter zichtbaar heb kunnen maken. Alleen ik merk in toetsen die ik nakijk nog niet een effect. Ik denk bij het nakijken: ‘In de les wisten ze het, echt beter dan dat het op papier staat.’ Ik haal voorkennis op. Ik geef random beurten met beurtstokjes. Ik laat Cornell samenvattingen maken. Ik laat flashcards maken en leerlingen hiermee leren. Ik leer ze teksten goed lezen en wijs ze daarom zelfs op zaken als signaalwoorden. Daar heb ik nog werk te doen. Maar het is duidelijk dat de leerlingen ons echt nodig hebben om tot leren te komen en zelfvertrouwen hierin te ontwikkelen.’

2025
Marion heeft zich voorgenomen om zich te verdiepen in de waarde harmonie. ‘Wanneer we in Nederland spreken over polarisatie, dan wordt dit als negatief gezien. Dat hoeft echter niet zo te zijn. Een belangrijke waarde in India is bijvoorbeeld harmonie en bij de waarde harmonie mogen polen bestaan. Ze zijn zelfs een voorwaarde om te kunnen werken aan harmonie. Gezien de spanningen in de maatschappij die ook de klas binnenkomen, lijkt het me zinvol om me meer te verdiepen in de waarde harmonie en hoe deze vorm kan krijgen voor het vak godsdienst/levensbeschouwing. Daarnaast gaan we ons als VDLG meer verdiepen in onze identiteit. Daar verheug ik me op, omdat hier mijn werkervaring in de marketing-communicatie en het docentschap samenkomen.’

Kevin ziet beweging bij de VDLG en dat is een mooi vooruitzicht voor 2025. ‘Ik zie een VDLG die op volle toeren draait. We hebben een mooie versterking van het bestuur. Ik kijk uit naar een studiedag, die heel mooi gaat samenvallen met het uitkomen van een geweldig vakdidactisch handboek.’ 

Voor Kevin wordt 2025 afstuderen. ‘Als het goed is, rond ik komend jaar mijn masterthesis af, hierin sta ik stil bij verschillende werkboeken levensbeschouwingen die zijn ontworpen voor vmbo basis en kader. Dit vanuit de vraag hoe zij het leren voor deze leerlingen vormgeven.’ Ook kijkt hij vooruit naar de studiedag. ‘Het thema past mooi bij het inspiratieboek van LERVO dat in maart 2025 verschijnt. Mijn voornemen voor 2025 is vooral om me verder te ontwikkelen als docent. Daar wil ik veel tijd in steken.’ 

Tips
De kerstvakantie betekent tijd voor boeken, films en podcasts. Marion heeft goede ervaringen met de film The Beautiful Game (Netflix). Het is een film met veel humor en ‘feel good’ scènes. Op school heb ik hem aan twee klassen laten zien. De film is een waargebeurd verhaal over het wereldkampioenschap voetbal toernooi voor daklozen in Rome. In de film zie je hoe makkelijk het is om dakloos te worden. Het kan iedereen overkomen. Je ziet de hoop en de dromen van de daklozen en hoe ze vanuit die situatie weer mee willen doen in de maatschappij. Voetbal helpt hen om weer verbinding te leggen met anderen. Het is een film over veerkracht, samenwerken en mogen vallen en opstaan. Echt een aanrader! ’ Kevin heeft recent het boekje Arabist onder Arabieren gelezen. ‘Ik heb daar enorm van genoten. Heb je er iets aan voor je vak? Ik denk het niet meteen. Maar het was wel een plezier om te lezen.’