De lespraktijk van Juliëtte van Deursen-Vreeburg
Komende tijd stellen verschillende collega’s levensbeschouwing/godsdienst, lid van de VDLG, zichzelf en hun lespraktijk voor. De interviews geven een kijkje in de keuken en maken de kennis die er in scholen is zichtbaar. Ook verschillende opleiders en onderzoekers laten je kennismaken met hun werk binnen ons vakgebied.
Wie ben je, waar werk je en welke werkzaamheden doe je?
‘Ik ben Juliëtte van Deursen-Vreeburg. Ik werk bij de Tilburgse Universiteit, bij de TST, Tilburg School of Catholic Theology. We hebben een locatie in Tilburg en Utrecht. Sinds vorig jaar werk ik daar geheel. Daarvoor was ik ook opleider bij de hbo-lerarenopleiding van Fontys in Utrecht. Ik heb een tijdlang in hbo en universiteit gewerkt, altijd op het gebied van opleiden van docenten levensbeschouwing. Van oorsprong ben ik historicus. Ik heb in Leiden geschiedenis gestudeerd. Toendertijd was er helemaal geen werk in geschiedenisonderwijs. Ik heb om die reden na mijn studie de deeltijd pabo gaan doen. Daarna heb ik een aantal jaar in het basisonderwijs gewerkt als groepsleerkracht en als docent voor leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong en voor hoogbegaafde leerlingen. Na enige tijd ben ik opleider geschiedenis bij de pabo in Haarlem geworden.’
Wat heeft je doen kiezen voor het vak?
‘Toen ik opleider was, vatte ik het plan op om theologie te gaan studeren. Ik was als student geschiedenis actief in de studentenekklesia. In de ontmoetingen daar met andere studenten, waaronder theologiestudenten, en studentenpastors dacht ik al steeds dat ik theologie een interessante studie zou vinden. Ik heb toen niet gedurfd om van geschiedenis te veranderen naar theologie, ik was daarvoor al te ver gevorderd in de studie. Maar ik bleef het gevoel hebben dat ik vooral de zinsvragen en uiteindelijke vragen heel interessant vond en daar gaat historisch onderzoek niet over. Toen ik begin dertig was, ben ik naast mijn werk als lerarenopleider op de pabo de deeltijdstudie theologie gaan doen bij de katholieke faculteit in Utrecht. Dat maakte dat ik niet veel later opleider levensbeschouwing bij de lerarenopleiding van mijn toenmalige werkgever werd. Dat was een interreligieuze opleiding. Daar zaten de imamopleiding, de opleiding islamitisch geestelijk werker, de opleiding docent islam en de joodse opleiding, allemaal hbo, bij elkaar. Helaas hebben die bij bezuinigingen moeten stoppen. Toen ook de lerarenopleiding levensbeschouwing daar stopte, ben ik bij de tweedegraads lerarenopleiding van FHTL, nu FTL, gaan werken. Daar gaf ik zowel geschiedenis als levensbeschouwing. Vorig jaar ben ik gepromoveerd. Ik werkte de jaren van mijn promotietraject twee tot drie dagen als opleider en deed twee dagen onderzoek. Ik ben na mijn promotie universitair docent godsdienstpedagogiek en vakdidactiek geworden bij de TST.’
“Ik vind het belangrijk om de vakdidactici van hbo-opleidingen en universitaire opleidingen meer bij elkaar te brengen. Het zijn nu nog vaak aparte werelden en dat is een gemiste kans, denk ik.”
Wat is voor jou belangrijke inspiratie in je werk?
‘Eigenlijk zijn er veel dingen die mij inspireren. Ik vind mijn werk echt heel erg leuk. Ik doe dat met ontzettend veel plezier. Het samenwerken met andere docenten, van mijn opleiding en van andere opleidingen, vind ik ook heel inspirerend. Het is ook belangrijk om te doen.
Ik werk graag samen in allerlei gremia, zoals vakdidactici van de andere universiteiten en de VDLG. Ook de vakdidactici hbo ontmoeten elkaar. Ik vind het belangrijk om de vakdidactici van hbo-opleidingen en universitaire opleidingen meer bij elkaar te brengen. Het zijn nu nog vaak aparte werelden en dat is een gemiste kans, denk ik. Ook vind ik het begeleiden van studenten in de stage een plezier. Het is werk waardoor je echt ziet hoe een docent levensbeschouwing steeds meer persoonlijk, spiritueel, moreel en professioneel groeit. Ik waardeer ook enorm het gesprek over ons vak met studenten. Wat is het eigenlijk voor vak? Hoe is je persoonlijke beleving? Wat is jouw visie erop? Hoe ga je om met diversiteit? Ik gebruik in mijn lessen graag de boeken van Bert Roebben. Ik gebruik daarnaast boeken die gaan over spiritualiteit. Dat aspect vind ik ook belangrijk voor docenten. Niet dat ze daar per se in mee moeten gaan, maar ik vind het belangrijk dat ze daarmee kennismaken. Om zich ook bewust te zijn van hun eigen spirituele ontwikkeling, want als docent moet je wel sterk staan.’
“Ik wil dat studenten kennismaken met verschillende geluiden, naast katholieke visies ook diverse andere.”
Wat zijn successen in je onderwijs waar je trots op bent?
‘Ik moet dan denken aan de colleges rondom vakvisie. Dat bouw ik steeds verder uit. Elk jaar bedenk ik me hoe ik het ga aanvliegen en voeg diverse, actuele literatuur toe. Ik wil dat studenten kennismaken met verschillende geluiden, naast katholieke visies ook diverse andere. Ik werk nu samen met een collega en zo geven we masterstudenten pastoraat, geestelijke verzorging en lerarenopleiding samen les over godsdienstpedagogiek en didactiek. Het is een uitdaging omdat we voor alle drie de richtingen, die toch heel verschillend zijn, aandacht willen geven. We kijken samen wat de drie verbindt en dan komt de focus heel sterk op persoonsvorming, morele vorming, spirituele vorming te liggen. We ontwikkelen een manier van werken die je in die verschillende contexten kunt gebruiken. We proberen met theologische bronnen, zoals Augustinus en Erasmus, te onderzoeken hoe theologen, filosofen en pedagogen denken over de diepste inhoud van opvoeding en onderwijs. Het is een mooie vorm voor het basisjaar van de masteropleidingen om zo samen op te trekken. Vanaf het tweede jaar is de master veel meer op hun eigen beroepsrichting geënt.’
“Het is bijna nooit zo dat je een les of een lessenserie één op één kunt toepassen in je eigen context. Je moet altijd die vertaalslag maken.”
Wat is een vraagstuk of een uitdaging in het vak waar je nu vooral aan werkt?
‘Ik ben in mijn promotieonderzoek bezig geweest met contemplatieve lezen en Lectio Divina. Daarmee richtte ik me op de contemplatieve pedagogiek. Ik denk nu na over hoe ik onderzoek kan doen naar hoe je ook die contemplatieve benadering kunt gebruiken bij het voeren van gesprekken die je in het levensbeschouwelijk onderwijs gebruikt. Vanuit de vraag hoe je daar de diepere laag kunt aanboren als docent. Ik ben ook met twee vakdidactici, een uit Duitsland en een uit Vlaanderen, onder leiding van Bert Roebben bezig met een hoofdstuk over contemplatief luisteren. In een afgeleide vorm kun je de uitkomsten van mijn onderzoek naar de contemplatieve dimensie van onderwijs ook in de pabo en de lespraktijk van het basisonderwijs gebruiken. Ik richt me daar niet in eerste instantie op in mijn onderzoek, maar zie het basisonderwijs nog wel als mijn eerste liefde.’
Wat betekent de VDLG voor jou, en wat zou je graag nog meer zien binnen de VDLG?
‘Het eerste wat ik studenten vraag, is: ‘Ben je al lid van de VDLG?’ Als je docent levensbeschouwing bent, dan is het gewoon heel belangrijk om lid te zijn van de VDLG. Om op de hoogte te zijn van alles wat er gebeurt. Ik probeer zelf ook altijd naar de studiedag te gaan. Voor ontmoetingen en gesprekken. De nieuwe richting die jullie hebben ingezet met veel meer op de website publiceren en veel productiever zijn op social media, dat is een heel goede insteek. Wat de VDLG verder nog zou kunnen doen? Iedereen maakt mooi materiaal en waar kunnen we het delen en van elkaars inspiratie gebruikmaken? Ik denk dat het goed is als de VDLG ook daarmee aan de slag gaat. Want daar is grote behoefte aan. En daarmee wordt het nooit louter van elkaar overnemen. Het is bijna nooit zo dat je een les of een lessenserie één op één kunt toepassen in je eigen context. Je moet altijd die vertaalslag maken. Maar goed, als er al wat is, deel dat dan vooral. Dan kost het ook veel minder tijd.’
Wat zou jij VDLG en je collega’s binnen de vereniging kunnen bieden? Waar ligt jouw expertise of kwaliteit?
‘Ik denk dat dat vooral de contemplatieve pedagogiek is. Ik ben sterk geïnspireerd door persoonsvorming, de meer existentiële, spirituele, morele, minder door de religiewetenschappelijke insteek. Die persoonsvorming vind ik heel belangrijk in ons vakgebied. Waarmee ik niet zeggen dat ik kennis of de religiewetenschappelijke insteek niet belangrijk vind. De verschillen tussen manieren waarop het vak wordt gegeven, mogen er wat mij betreft ook zeker zijn en het is belangrijk de verschillende aanpakken te onderkennen. Uiteindelijk staan we voor een vakgebied dat we allemaal belangrijk vinden en dienen we hetzelfde doel. Ik ben ook een beetje moe geworden van al die richtingenstrijd, zeg maar. We staan voor hetzelfde doel: goed levensbeschouwelijk onderwijs. Ik vind ook de naamgeving niet zo belangrijk. We hebben toch wel een traditie van strijd over naamgeving en die kunnen we beter achter ons laten. Godsdienst, levensbeschouwing, levensbeschouwing en religie, ik vind het allemaal prima. Het is niet erg dat dat onderwijs op verschillende manieren wordt vormgegeven, we vinden elkaar uiteindelijk in dat gemeenschappelijke doel. Al besef ik dat een gemeenschappelijk kader helpt om sterker te staan naar de buitenwereld.’
Bronnen
Overzicht met publicaties van Juliëtte van Deursen-Vreeburg met o.a. een handleiding Lectio Divina geschreven n.a.v. haar promotieonderzoek. Deze handleiding is ook opgenomen in de lessenbank van de VDLG: Contemplatief lezen in de klas – Vereniging van Docenten Levensbeschouwing en Godsdienst
Lees op onze website meer over het Vakdidactisch Meesterschapsteam Levensbeschouwing & Religie dat Juliëtte met collega’s van andere universiteiten vormt.