De lespraktijk van Davina Jochems
Komende tijd stellen verschillende collega’s levensbeschouwing/godsdienst, lid van de VDLG, zichzelf en hun lespraktijk voor. De interviews geven een kijkje in de keuken en maken de kennis die er in scholen is zichtbaar.
Wie ben je, waar werk je en welke werkzaamheden doe je?
“Ik ben Davina Jochems. Ik werk bij MollerJuvenaat in Bergen op Zoom. We zijn een havo, vwo, gymnasium school. Ik geef levensbeschouwing en geschiedenis. De combinatie is ongeveer fifty fifty. Ik geef al mijn lessen in de bovenbouw. Naast de lessen ben ik burgerschapscoördinator, in die rol houd ik me bezig met alle randzaken en alle implementaties rondom burgerschap. En ik verzorg mentoraat in havo 4. We geven het vak levensbeschouwing in onze school vanaf de brugklas tot met het voorexamenjaar. In de onderbouw één lesuur in de week. In een bovenbouw is dat twee lesuren in de week. We hebben leerlingen uit Bergen op Zoom en omgeving en leerlingen vanuit Zeeland. We hebben te maken met verschillende geloofs- en levensovertuigingen hier, dus het is best divers. Waaronder een heel grote groep leerlingen die juist helemaal niks met geloof heeft, maar juist daar dan weer zich vragen stelt. Dat geeft altijd wel een leuke sfeer, een leuke vibe in de klas.”
“Wij vinden als vakgroep dat je levensbeschouwing niet alleen kunt beoordelen met toetsen.”
“We werken thematisch, steeds staat een periode een thema centraal. Zo’n thema wordt steeds vormgegeven op basis van hoe collega’s weer met nieuwe opdrachten zijn gekomen of juist wat in de actualiteit speelt. Hierin hebben we wel een doorlopende leerlijn ontwikkeld. Maar het is ook gewoon altijd aanvoelen. Wat werkt wel, wat werkt niet?
Wij zijn een OMO-school, dus wij hebben dus ook te maken met bepaalde beleidsstukken over hoe levensbeschouwing binnen OMO gegeven wordt of in ieder geval wat aangeboden moet worden. Dat sluit vrijwel naadloos aan bij hoe wij het vak willen vormgeven. De doorlopende leerlijn zijn de algemene thema’s als christendom, islam, jodendom, hindoeïsme en boeddhisme. Daarnaast humanisme, ethiek en filosofie. Ook thema’s als liefde en evolutie komen aan bod. Wij hebben een lesmethode als inspiratiebron. Dat betekent dat als wij afwezig zijn, de leerlingen aan de slag kunnen gaan met een aangepaste opdracht met bijvoorbeeld het lesboek. Maar in principe maken we al het materiaal zelf. Bij sommige opdrachten wordt bijvoorbeeld wel een tekst uit het boek gebruikt of een werkvorm uit het werkboek. We maken eigen keuzes zoals het lezen van De wereld van Sofie in de brugklas. Leerlingen maken meestal een project. We toetsen eigenlijk helemaal niet. We hebben alleen in de onderbouw twee kleine toetsen. Voor de rest hebben wij geen schriftelijke toets. Wij doen het allemaal door middel van portfoliomateriaal, juist omdat wij als vakgroep vinden dat je levensbeschouwing niet alleen kunt beoordelen met toetsen. Want het gaat om het denkproces, het proces wat de leerling doormaakt. We gebruiken competenties van levensbeschouwing. Wij werken voornamelijk met rubrics. Zo kunnen leerlingen aan het einde van een jaar zien: hier ging ik van start en hier ben ik geëindigd. De opdrachten in het portfolio verbinden theorie, hoe je er zelf naar kijkt en verbeelding. Je moet het bijvoorbeeld zien dat deel A een theoretisch deel is, deel B gaat over hoe ik me er als leerling toe verhoud en deel C is een verbeelding maken zoals een tentoonstelling organiseren over feesten die bij een specifieke godsdienst horen, deze presenteren leerlingen aan elkaar.”
Wat heeft je doen kiezen voor het vak?
“Ik heb eerst de lerarenopleiding geschiedenis gedaan en daar ben ik toen getriggerd door de vraag: waar draait het nu eigenlijk om bij mensen? Ik was toen ook nog maar 19 en ik zou 20 zijn als ik afgestudeerd zou zijn. Toen dacht ik: Ik wil nog iets meer gaan doen en toen heb ik mijn minor levensbeschouwing gedaan bij Fontys in Tilburg, waar ik de lerarenopleiding levensbeschouwing ben gaan doen. En vandaaruit heb ik ook weer een master gedaan, docent levensbeschouwing, en vervolgens mijn master geschiedenis.”
Wat is voor jou belangrijke inspiratie in je werk?
“Vooral de reacties van leerlingen, verhalen over wat ze meemaken. Daarnaast als ik een artikel of een boek lees en denk: Hier moet ik iets mee of hier wil ik iets mee. Zo heb ik recent weer Augustinus en Thomas van Aquino opgerakeld en gezocht naar een manier om deze inzichten toegankelijk te maken voor leerlingen in het kader van het vormen van mensbeelden en het eigen mensbeeld. Hoe is ons mensbeeld ontstaan? was de centrale vraag waarmee ik die lessenreeks heb vormgeven. Deze vraag komt dan voort uit de vraag van een leerling: ‘Maar wie ben ik nu eigenlijk zelf, hoe hebben we nu een zelfbeeld gecreëerd?’ Een paar weken geleden kwam ook een leerling met een stapeltje tarotkaarten. Die had de leerling gekregen van een tante en de leerling vroeg: ‘Wat moet ik hiermee?’ Dat biedt wel voor mij weer een hele mooie ingang voor het thema dat ik binnenkort ga starten: nieuwe spiritualiteit. Ik heb de leerling gezegd: ‘Neem tegen die tijd weer die tarotkaarten mee. Dan gaan we daar naar kijken en wellicht gaat er een hele nieuwe wereld voor je open.’”
Wat zijn successen in je onderwijs waar je trots op bent?
“We laten leerlingen met zowel godsdienstige en levensbeschouwelijke visies als thema’s als seksualiteit of dood een heel breed spectrum zien van waar het menselijk leven om gaat of waar het menselijk leven over kan gaan. Juist die diversiteit laat zien hoe belangrijk levensbeschouwing is. We laten leerlingen vooral in gesprek met elkaar nadenken over verschillende onderwerpen, zodat ze leren van elkaar, maar daarin ook openstaan naar andere gedachten die soms juist helemaal haaks staan ten opzichte van hun denken en daar toch een weg vinden in het accepteren, in het tolereren. Ze hoeven het niet met elkaar mee eens te worden. Dat vind ik echt het hele mooie aan onze leerlijn, dat wij dit een vaste plaats hebben gegeven.”
“Seksualiteit is een thema waaromheen het onrustiger is.”
Wat is een vraagstuk of een uitdaging in het vak waar je nu vooral aan werkt?
“We zijn twee jaar geleden gefuseerd als Mollerlyceum en Gymnasium Juvenaat naar het MollerJuvenaat. Toen zijn we in de sectie opzoek gegaan naar: wat is nu de lijn die we gaan volgen? En daar zijn we eigenlijk heel organisch uitgekomen. Dit komt met name doordat we binnen de sectie heel erg gelijkgestemd en open naar elkaar zijn, maar ook hetzelfde willen bereiken met het vak. Natuurlijk zijn er ook momenten dat het schuurt, maar dat zorgt er ook weer voor dat het vak, maar ook onze visie altijd in beweging is. En wat ook heel goed bij ons werkt, is juist dat ieder zijn eigen vrijheid pakt en neemt en ook spart met elkaar om tot nieuwe dingen te komen. Wat we wel merken in de afgelopen jaren is dat een thema zoals seksualiteit toch wel lastiger te bespreken is ten opzichte van een aantal jaar geleden. Ik denk dat dat vooral is wat je maatschappelijk ziet. Het stukje preutsheid, een stukje onbegrip naar elkaar toe. Het zijn social media waar bepaalde ideeën heel erg naar voren komen. Waar leerlingen zich aan gaan spiegelen, maar misschien niet altijd goed over nagedacht hebben; hoe dat overkomt of wat dat voor hen betekent. En dan merk je daarin wel dat dat dit bijvoorbeeld een thema is waaromheen het onrustiger is. We zijn nu bijvoorbeeld ook bezig om te kijken naar wat te doen in aanloop naar Paarse vrijdag. Hoe we dat goed weg kunnen zetten, zodat bij zo’n Paarse vrijdag niet bij een aantal leerlingen een gevoel van onveiligheid ontstaat of dat leerlingen denken: ‘Daar komen ze alweer aan’ maar dat we het begrip voor elkaar hebben en leerlingen naar elkaar open blijven over van alles en nog wat. We zijn als sectie meer het gesprek en de lessen aan het uitdenken. We onderzoeken wat wel en niet zal werken. Dat doen we ook op basis van literatuur. We kijken bijvoorbeeld naar verschillende aanbieders hoe zij lespakketten vormgeven om te leren wat voor ons werkt en wat voor onze groep ook geschikt is. We zijn nog wel echt in de fase van verzamelen.”
“Soms zit je echt vast op een onderwerp en dan ben je benieuwd wat er al bijvoorbeeld ontwikkeld is.”
Wat betekent de VDLG voor jou, wat zou je graag nog meer zien binnen de VDLG?
“Ik ben altijd blij wanneer de Narthex binnen op de mat valt, want dan blader ik er altijd eerst doorheen om de inhoud te zien. Een zaterdag of zondag lees ik het allemaal, dan zie ik veel inspiratiebronnen en dat helpt me lessen en thema’s aan te vullen of te verbeteren, of net een ander accent te leggen. Ik heb ook verschillende studiedagen van de VDLG bezocht, wat ik waardevol vind om te netwerken en om met elkaar in gesprek te gaan hoe het vak gegeven kan worden of gegeven wordt en kennis op te doen over nieuwe ontwikkelingen. Een aantal jaar geleden was het ook het idee om echt een databank op te zetten met allerlei lesideeën. Concrete uitwisseling van goede lessen. Dat zou misschien wel iets kunnen zijn voor de VDLG om dat bijvoorbeeld te organiseren. Soms zit je echt vast op een onderwerp en dan ben je benieuwd wat er al ontwikkeld is, wat je wel of niet kan gebruiken en waarbij je je eigen afwegingen kunt maken. Een paar jaar terug had ik als onderwerp extremisme en islam. Dat was toen toch best wel een opgave, want dat kwam toen vanuit de actualiteit en dat wilde ik aansnijden, maar je merkte ook al heel snel dat dat schuurt en dat sommige leerlingen dat echt heel erg lastig vinden omdat het op een bepaald niveau heel erg dichtbij kwam. Dan kan het helpen als er materiaal is waarmee je kunt beginnen in het uitdenken van je lessen.”
Wat zou jij VDLG en je collega’s binnen de vereniging kunnen bieden? Waar ligt jouw expertise of kwaliteit?
“Sowieso onderwijs ontwikkelen. Ik maak heel veel verschillende lessen met lesmateriaal, niet altijd heel netjes met een lesbrief, Maar het is wel ontzettend compleet. Altijd met werkbladen voor de leerlingen, een Powerpoint met filmpjes die erbij aansluiten. Dat vind ik zelf ook heel erg leuk om te ontwikkelen en te maken. Daar zit ook heel veel tijd voor mij in, maar dat is ook alles meer dan waard.”