Studiedag VDLG over burgerschap en levensbeschouwing
Dinsdag 12 maart in vergadercentrum Domstad, Utrecht
Sinds augustus 2021 gelden er nieuwe wettelijke eisen voor burgerschap in het onderwijs, met de opdracht om actief burgerschap en sociale cohesie te vergroten. Bij de invulling van deze taak kijkt men al snel naar het vak GL. In dit vak wordt immers vaak al het nodige gedaan aan burgerschapsdoelen, zoals persoonsvorming, kennis van culturele en levensbeschouwelijke tradities en aan het leven in een samenleving waarin veel culturen en tradities samenkomen. Ook heeft het vak geen vast curriculum, waardoor het inhoudelijk relatief gemakkelijk kan worden aangepast.
Tijdens deze studiedag verkennen we hoe GL en burgerschap elkaar kunnen versterken en waar spanning kan ontstaan vanwege tegengestelde benaderingen en belangen. Wat wordt er nu precies van scholen en docenten verwacht? Hoe combineren docenten GL hun eigen vakspecifieke doelen met die van de burgerschapstaak? Hoe ga je als docent GL om met deze taak en de discussies daaromheen?
Dagprogramma:
| 09.30 – 10.00 uur | Inloop |
| 10.00 – 10.15 uur | Welkom en dagopening door Niels van den Dungen |
| 10.15 – 12.00 uur | In gesprek met twee vakdidactici |
| 12.00 – 13.00 uur | Verzorgde lunch + methodenmarkt |
| 13.00 – 14.10 uur | Workshopronde 1 |
| 14.20 – 15.30 uur | Workshopronde 2 |
| 15.30 – 16.00 uur | Betekenisvolle conclusies, uitreiking Paul Boersma Award |
| 16.00 – 17.00 uur | ALV en borrel |
Ochtendprogramma:
Om het gesprek over burgerschap goed te kunnen voeren, onderzoeken we in de ochtend samen met de vakdidacticus Gijs van Gaans (UvA en Fontys Hogeschool) en hoogleraar Natascha Kienstra (Tilburg University) hoe het vakgebied GL kan bijdragen aan burgerschap. Daarbij is aandacht voor een bijdrage vanuit een eigen vakdidactiek, maar ook voor mogelijke kansen van vakoverstijgend werken met andere schoolvakken.
Middagprogramma:
In de middag kun je in twee rondes praktisch aan de slag in workshops. Het inschrijven op workshops gebeurt ter plaatse op de ochtend van de studiedag.
Workshop: “Ja, maar ik heb toch vrijheid van meningsuiting!?”
In deze workshop wordt dieper ingegaan op de grondwaarden van een democratie. Docenten doen kennis op over vrijheid van meningsuiting in relatie tot andere belangrijke basiswaarden van een democratie, te weten gelijkwaardigheid en solidariteit. Als docent zul je vast wel eens ervaren dat er een spanning bestaat tussen deze waarden. Hoe kun je daar in de klas mee omgaan? Hoe ga je in gesprek met leerlingen over belang van democratie en democratische basiswaarden binnen de context van godsdienst en levensbeschouwing. Welke rol speelt zingeving en solidariteit daarin?
Deze workshop zal gegeven worden door Joska Kruijssen van bureau Common Ground.
Workshop: Levensbeschouwelijk burgerschapsonderwijs: jij bent expert!
Wat hebben onze leerlingen nodig en wat vraagt de overheid van onze school? Hoe is de invulling van burgerschapsvorming verbonden met de identiteit van de school? Vanuit Verus begeleiden we veel scholen om met deze vragen op weg te gaan en vorm te geven aan burgerschapsvorming. Vaak heeft de sectie godsdienst of levensbeschouwing daarbij opeens de rol van expert. Tijdens deze sessie delen we ons denkkader, onze werkwijze en laten je ervaren hoe jij hierin je rol kunt pakken.
Deze workshop wordt gegeven door Marcel Elsenaar, programmaleider duurzaam onderwijs en adviseur identiteit bij Verus.
Workshop: Perspectieven op samenlevingskunst
Tijdens het ochtendprogramma zijn meerdere doelen van burgerschapsvorming besproken waaraan het vak GL kan bijdragen – bijvoorbeeld kennis en respect van levensbeschouwingen en godsdiensten, persoons- en identiteitsvorming en sociale en interculturele vaardigheden. In deze workshop onderzoeken we hoe de perspectievenbenadering van LERVO jou kan helpen je lessen op deze terreinen aan te scherpen. We richten ons vooral op drie LERVO-perspectieven die relevant zijn voor burgerschapsvorming: het persoonlijk perspectief (eigen waarden, overtuigingen en identiteit opsporen en articuleren), het antropologisch perspectief (zich verplaatsen in de ander) en het maatschappelijk perspectief (oefenen in samenleven met verschillen). Met elkaar gaan we in gesprek over de volgende drie vragen:
- Welke kennis, vaardigheden en houdingen reiken deze perspectieven aan?;
- Hoe kunnen we de perspectieven inzetten in ons eigen onderwijs?
- Hoe kan LERVO (in samenwerking met de VDLG) docenten ondersteunen bij burgerschapsvorming binnen het vak GL?
Deze workshop wordt verzorgd door Markus Davidsen en Michaël van der Meer van LERVO.
Workshop: Voices of tolerance.
Hoe kun je samenwerken met een culturele instelling om (deel) invulling te geven aan je burgerschapsdoelen? Het Baken uit Almere en Museum Ons’ Lieve Heer op Solder werken al acht jaar samen: het vmbo-burgerschapsprogramma Voices of Tolerance van het museum wordt ingezet bij levensbeschouwing.
De schuilkerk van het museum, waar katholieken in de 17e eeuw hun geloof alleen achter gesloten deuren mochten belijden, vormt in Voices of Tolerance het startpunt voor een gesprek over (religieuze)vrijheid en tolerantie in het heden. Belangrijke waarden om bespreekbaar te maken in de klas. Want hoe vrij voelen jongeren zich in onze huidige, polariserende maatschappij? Kunnen en durven zij zichzelf te zijn? Hoe wordt er in de klas omgegaan met verschillen? En hoe staan eigen normen en waarden tegenover onze grondrechten? Hoe hou je in de klas een goede balans tussen de vrijheid van meningsuiting en respect naar elkaar?
In deze workshop staat Voices of Tolerance als best practice centraal. Met voorbeelden uit de praktijk en de ervaringen vanuit de school, het museum en oud-deelnemende leerlingen.
De workshop wordt gegeven door Boraya van der Burgt, docent levensbeschouwing op Het Baken en Chelsey Peters, communitymanager bij Museum Ons’ Lieve Heer op Solder, samen met een aantal oud-deelnemende leerlingen.
Workshop: De vorming van leerlingen meten.
Een van de vraagstukken waar veel scholen tegenaan lopen is hoe je kunt meten of de doelen van burgerschapsvorming ook gehaald worden. Er zijn verschillende meetinstrumenten in de markt en de vraag is wat die meten. Vanuit de opdracht in de wet wordt van de school gevraagd om zicht te hebben op de burgerschapsontwikkeling van leerlingen. Vanuit de praktijk zijn er al goede voorbeelden van scholen die hebben nagedacht over het zichtbaar maken van vormingsdoelen en de manier waarop je dat organiseert. Tijdens deze sessie neem ik jullie mee in de vraag en maak je een beginnetje met je eigen meetmethode.
Deze workshop wordt gegeven door Marcel Elsenaar, programmaleider duurzaam onderwijs en adviseur identiteit bij Verus.
Workshop: Nieuwe wet, nieuwe kansen.
Sinds 1 augustus 2021 geldt voor alle scholen in het voortgezet onderwijs de nieuwe wettelijke burgerschapsopdracht. Exact twee jaar later werd de kernstandaard ‘Basisvaardigheden’ aan het Onderzoekskader van de Inspectie toegevoegd. Als laatste stap zal burgerschap als leergebied toegevoegd worden aan de sectorwet, uitgewerkt in eigen set kerndoelen. Hoe steekt dit allemaal in elkaar? Welke kansen en mogelijkheden biedt dit voor docenten levensbeschouwing? Hoe kun je je vak in het burgerschapsonderwijs op jullie school integreren, zonder het vak zelf te verliezen? Aan welke vormingsdoelen kun je hierbij denken en welke methoden bestaan er om deze meetbaar te maken? En wat voor ondersteuning biedt het Expertisepunt Burgerschap aan?
Deze werksessie zal verzorgd worden door Niels van den Dungen, inhoudelijk medewerker van het Expertisepunt Burgerschap. Hij was als docent levensbeschouwing werkzaam op verschillende scholen in het voortgezet onderwijs en heeft een achtergrond in levensbeschouwing, filosofie en rechtsgeleerdheid.
Workshop: Aan tafel!
Burgerschapsdoel (binnen Grote opdracht 5 – Diversiteit Relevantie): Leerlingen ontwikkelen inzicht in overeenkomsten en verschillen in achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties en gaan daarover in gesprek.
Bij Het Ronde Tafelhuis hebben we de Wereldkeuken waarin vrijwilligers uit verschillende culturen iedere werkdag een lunch voorbereiden. Ook bieden zij catering aan bij verschillende organisaties. Wat we merken bij Het Ronde Tafelhuis is dat eten verbindt: in de keuken en aan tafel ontstaan de gesprekken en leren mensen elkaar kennen. Een maaltijd delen is jezelf delen, zowel in voorbereiding als in het uiteindelijke opeten van het bereide voedsel.
Doel van deze workshop is om deelnemers door middel van een praktische en activerende werkvorm te laten ervaren waarom maaltijden een verbindende factor kunnen zijn in een interreligieuze of interculturele dialoog. Deze werkvorm is vervolgens door de docenten zelf ook weer in een klassensituatie te gebruiken.
Het Ronde Tafelhuis is een ontmoetingsplek in Tilburg-Noord waar mensen uit alle culturen elkaar kunnen ontmoeten. Ook kunnen verschillende (religieuze) gemeenschappen hier samenkomen om hun geloof te vieren en dit te delen met (wijk)bewoners. Wij vinden het belangrijk dat mensen hun verhalen kunnen delen en doorgeven en proberen hier ruimte voor te creëren.
Deelnemers hebben een laptop/device met internet nodig om deel te nemen aan de workshop.
Workshop: Hart voor samen. Burgerschapsvorming in levensbeschouwelijke onderwijspraktijken.
In de loop van 2024 verschijnt een nieuw boek over de relatie tussen levensbeschouwelijk onderwijs en burgerschapsvorming: Hart voor samen, uitgegeven door Koninklijke Van Gorcum.
Sinds 2006 zijn scholen geroepen burgerschapsonderwijs vorm te geven. In augustus 2021 is de Wet op het Burgerschapsonderwijs van kracht geworden. In het boek beschrijven verschillende auteurs, na een verhelderende en concpetuele inleiding, hun praktijken van levensbeschouwelijk onderwijs dat bijdraagt aan deze maatschappelijke burgerschapsopdracht.
In Hart voor samen willen de auteurs met deze inspirerende praktijkvoorbeelden laten zien hoe scholen met levensbeschouwelijk onderwijs kleur geven aan de burgerschapsvorming van leerlingen en aan de wettelijke eisen.
De verschillende hoofdstukken beschrijven het hoe en waarom van bestaande levensbeschouwelijke onderwijspraktijken van meerdere scholen. Er zijn voorbeelden uit het basis- en voortgezet onderwijs en van verschillende denominaties. In het boek worden vragen en handreikingen gegeven om de voorbeelden te vertalen naar de eigen onderwijspraktijk van de lezer. We gaan met dit boek uit van de krachtige relatie die er kan zijn tussen levensbeschouwing en burgerschapsvorming en dat die relatie veel kan betekenen voor het beleid van de school, de praktijk van de leraar voor de klas en voor de vorming van leerlingen.
Deze workshop wordt verzorgd door Erik Renkema en Tamme Spoelstra die werkzaam zijn bij Verus en Jan Jaap Kievit van het Emmauscollege Rotterdam.
Posterpresentaties van vakdidactisch onderzoek
De werkgroep Onderwijs & Religie van het Nederlands Genootschap van Godsdienstwetenschap presenteert hier actuele onderzoeken met behulp van posters. Dit is dus niet echt een ‘workshop’ maar een gelegenheid om onderzoekers te spreken, over hun onderzoek te lezen en vragen te stellen.
Tickets:
Tickets zijn hier te koop tot en met maandag 4 maart 2024.
Ticketprijzen:
VDLG leden: 155 euro
Niet leden: 205 euro
Voltijd studenten: 25 euro
Organisatie:
De organisatie van #VDLG24 is in handen van:
Marcel Elsenaar (LinkedIn)
Gijs van Gaans (LinkedIn)
Anita Zijdemans (LinkedIn)
Tuur de Beer (LinkedIn)
Sacha van der Zande (LinkedIn)